İki şey var ki, onlar yurdumuzda yetişmir. Biri qəhvə, biri demokratiya. İkisi də bizə xaricdən gəlir. Nə etdiksə yurdumuzda qəhvə yetişdirə bilmədik. Vətənimizin torpağı, havası, suyu qəhvə yetişdirmək üçün əlverişli deyil.
Demokratiyaya gəldikdə isə…
Sözün düzü onun yetişməsi, inkişaf etməsi üçün əlimizdən gələni etdik. Tariximizə baxsanız, təxminən yüz il əvvəl yurdumuza demokratiyanın toxumları səpilib. Biz illərdir
– Demokratiyamız filiz verdi;
– Gənc demokratiyamız;
– Demokratiyanın cücərtiləri…deyib durmuşuq.
Şükür yetiştirənə neçə ildir demokratiyanı güc-bəla ilə bu boya gətirdik, bir cücərti oldu.
Yüz ildir bu demokratiya üçün sərf etdiyimiz gücü qəhvə yetişdirmək üçün istifadə etsəydik, bu gün məmləkət balta girməmiş qəhvə meşəsinə dönərdi.
Zamanında lazım imiş, bilməmişik. Qəhvə toxumu əkmək əvəzinə demokratiya toxumu əkmişik. İndi isə olanlar göz qabağındadır.
Şükürlər olsun, demokratiyadan heç bir şikayətimiz yoxdur, yoxsa qəhvəsizlikdən çəkdiyimizi biz bilirik. Adı üstündə qəhvə. Heç nəyə bənzəməz. Halbuki demokratiya olsa da olar, olmasa da. Qəhvə olmasa insanın başı gicəllənər, demokratiya olmasa gicəllənməz. Qəhvənin məstedici qoxusu var, demokratiyanın qoxusu belə yoxdur. Qəhvəni fincana süzüb içə bilərsən, demokratiyanı nə yemək, nə də içmək olar. Məni başa sala bilərsinizmi demokratiya nə işə yarayır?
Xaricdən məmləkətimizə bol miqdarda demokratiya gəlir, amma qəhvə yox. Qəhvəni satırlar, demokratiyanı isə verirlər. Qəhvə üçün döviz lazımdır, demokratiya üçün isə heç bir şey istəmirlər.
Çəkdiyimiz bu qəhvə sıxıntısına bir baxın. Qəhvəyə necə də alışmışıq…
Qəhvənin yaxşısını-pisini, yenisini-bayatını, safını-saxtasını bir anda başa düşə bilərik.
Sağ olsunlar bəzi vətəndaşlarımız uydurma qəhvə hazırladılar. Öncə arpa qəhvəsi çıxdı, tutmadı. Sonra noxud qəhvəsi çıxdı, bəyənmədik. Sonra, paxla qəhvəsi çıxdı, içmədik. Biz millətçə qəhvə aludəçisiyik. Heç bir şeyin uydurmasını anlamarıq, ama qəhvəninkini əsla, aldanmarıq o dəqiqə ayırarıq uydurma qəhvə ilə əsl qəhvəni.
Ey Ulu Tanrım! Nə olardı, qəhvədən anladığımız qədər, bu demokratiyadan da baş çıxara biləydik…
***
”İnsanın sesini iyi kullanmasının gerekli olduğuna inanıyorum. Babamın anlattığına göre, çalıştığı fabrikanın sahibi de, sesini çok etkili kullanıyormuş. Babam, evimize gelen konuklara bunu sık sık anlatır. Gündeliklerini artırması için işçiler, ya da işçi mümessilleri, ustabaşıları, fabrika sahibine “Geçim sıkıntısı çekiyoruz, gündeliklerimizi arttırın.” diye rica ederlermiş. Patron, onlara sesini titreterek, öyle yumuşacık, tatlı bir sesle bir şeyler söylermiş ki, kendi sesinin etkisinden önce kendi gözleri dolarmış. Ondan sonra artık işçiler gözyaşlarını tutamazlarmış. Patron ağlar, onlar ağlarmış. Bir zaman karşılıklı ağlaştıktan sonra, ne diyeceklerini de unutan işçiler dışarı çıkarlarmış. Neden sonra kendilerine gelir gibi olunca, “Yahu, patron bize ne söyledi de biz öyle ağladık?” diye birbirlerine sorarlarmış. Ama patronun ne dediğini hiçbiri hatırlayamazmış.
Bir seferinde babam, arkadaşlarına:
– Sıkı duracağım, ne söylerse söylesin ağlamayacağım.. Hem de gündeliğimi artırmadan yanından çıkmayacağım, ya da işten ayrılırım…demiş.
Daha içeri girip de:
– Beyefendi.. der demez, patronu:
– Zor, zor kardeşim.. Biliyorum, bu zamanda geçim zor. Hiç bilmez olur muyum? diye başlamış.
Bu sözlerde ağlayacak bir şey yok ama, kağıt üstünde yazılı olunca öyle, bir de bu sözleri sesini yerli yerinde titretmeyi bilen birisi söylesin, karşısında taş olsa dayanamaz, ağlar. Ama babam, ne olursa olsun, ağlamamak için kendini tutuyormuş. Başlamışlar konuşmaya…
– Vah vah vah!..
O kadar çok ve o kadar acıklı vah vah demiş ki, babam nerdeyse kendini tutamayıp boşanacakmış. Ama dişlerini dudağına geçirip dayanmış.
– Çocukalrın okula gidiyor mu?
– Biri gidiyor, biri gitmiyor..
– Çok yazık! Demek birini gönderemiyorsun..
– Ufak da ondan, büyüyünce göndereceğim.
– Karına üç yılda bir manto da yaptıramazsın..
Babam:
– Yaptırıyorum.. demiş.
– Karın hasta da üstelik, değil mi?
– Yoo, hasta değil!
– Değil ama kardeşim, olabilir. O zaman ne olacak? Vah vah vah.. Kim bakacak zavallıya? Doktor ister, ilaç ister.. Bunların hepsi para.. Nasıl ameliyat ettireceksin?
– Kimi?
– Çocuğunu..
– Ne ameliyatı beyefendi? Öyle bir şey yok..
– Yok ama, mesela.. Gerekse..
Babam yine de dayanacakmış ama, patron ağlamaya başlayınca babam da gevşemiş:
– Aman beyefendi, ağlamayın, ne olur.. Biz nasıl olsa oluruz, bir kolayına bakarız.. Allahaşkına ağlamayın! demiş ki ona bakıp kendini de ağlatmasın.
Babam bu olayı anlatırken hep şöyle der:
– O zamana kadar patronla neler konuştuklarımızın farkındayım. Ama ondan sonra sözün gidişini kaybettim. Patron acıklı sesle bir şeyler anlatıyor, ikimiz karşılıklı ağlaşıyorduk. Derken nasıl olduysa, kendi kendime, “Toparlanayım da, bakalım şu adam neler anlatıyor, bir dinleyeyim.” dedim. Bir de dikkat ettim, ne anlatsa iyi? Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’in Kerbela’da nasıl şehit edildiklerini anlatmıyor mu? Nasıl edip lafı Hasan-Hüseyin’e getirdi, hiç anlayamadım.
Babam, ağlaya ağlaya patronun yanından çıkmış.”
Fotosintez 